RIJMSNOER - KOORNEMAAND (10/10)

258 -"murke"  - Collage - A4

NIEMANDSVRIEND



Ge'n weet niet, die, in stad gewend
te wonen, maar Gods koorne en kent
     wanneer het, brood bedegen,
en voedzaam, u wordt voorgeleid,
hoe heerlijk is de uitwendigheid
van 't groene, langs de wegen.

Van 't groen, dat hooge en leege groeit;
van 't groen, dat in de weiden bloeit;
     van vogelvitse en krokke;
van weegbree, murke en roozewied;
van onderhave en retse en riet,
     van distel en van dokke.

Ach distel, ik en kende maar
van zeggenswege uw streuvelhaar;
     ik liet mij, van die 't zeiden,
verwittigd zijn, in 't akkerland,
dat ge overal de kroone spant,
     om onraad uit te breiden.

'k En kende u niet en, bovendien,
'k en zocht u van nabij te zien,
     voorwaar, noch aan te roeren,
zoodanig is de rake omtrent
uw kwaadheid overal bekend,
en ruchtbaar, bij de boeren.

Men scheldt dat ge, iedereen ontvriend,
tot voedsel van den ezel dient;
     men schuwt uw' scherpe bladen;
doch, hij en scheldt onnut u niet,
die 't schoone in al Gods werken ziet,
     en 't goede zoekt te raden.

Men scheldt... of, erger nog, men hoort,
van wetswege, en bij koningswoord,
     gebannen en geboden,
dat 't distelvolk men, een en al,
te zeisene en te spade, zal
     verdoen, en de eerde uit roden.

Bermhertigheid, voor 't schamel wied,
eilaas, dat ge al te ongeren ziet:
     anschouwt hoe 't, ja, de steenen,
der steêlie'n meê den buiten kwelt,
     komt zedig groen verleenen.

Aanschouwt, op elken staf, hoe lief
elk distelhoofd zijn' blommen hief,
     geheel of half maar open;
 hoe net, van niemand aangeraakt,
een' krage om elke blomme blaakt,
     vol verschen dauw gedropen.

Aanschouwt hoe 't schubbig distelhaar
omspannen hangt, vol Godssamaar,
     vol kobbenetsche kanten;
die roeren in den zonnenlaai,
die blinken in elk windgewaai,
     vol stof van diamanten.

Hoe 't wikkelachtig witje wipt,
alhier, aldaar, verlekkerlipt
     om 't zijne, uit al de bloeien,
te ontsnoepen aan de krabben bie'n,
die 't, nijdig, elken distel zien
     bezoekend henenspoeien.

'k En rieke, alwaar men lieflijkheid
van zalvende olie toebereidt,
geen' aangenamer' roken
als die, des zomers, vroeg en laat,
daar 't distelt en vol blommen staat,
     de distelblommen stoken.

Aanschouwt, op de oude toppen, hoe 't
gevlugde zaad omhooge woedt,
     en waait voor alle winden,
om ievers, daar 't geen ziele en zag,
den vrije hergeboortedag,
onsterflijk, weêr te vinden.

Zoo leeft gij, distels, immer voort,
van wetswege en bij koningswoord
     verboden en gebannen;
en, schoon zij, om uw schamel zaad
te worgen daar 't gewonnen staat,
     zoo lange al samenspannen,

't En zal, verdiend of onverdiend,
't en zal u, distel, niemandsvriend,
     minachtend ooit versmaden,
dit Vlamingshert, dat, 't baten niet,
maat 't schoone in al Gods werken ziet,
     en 't goede zoekt te raden.

              Vijve-Capelle-Kortrijk, 6-8-95.


Guido Gezelle, Guido Gezelle's Dichtwerken (in twee delen), Derde druk, Amsterdam, L.J.Veen, (geen jaartal eerste druk 1943) , II p. 493-495


Woordverklaringen (>GTB)


vogelvitse: steenklaver, de rolklaver
krokke: vogel-, nacht- of ringelwikke, schadelijk gewassen die tussen het koren groeien
murke: muur, sterremuur
roozewied: klaproos

onderhave: zeer verspreid kruipend onkruid, op beschaduwde en vochtige plaatsen, langs heggen en onder struiken groeiende; ook Aardveil (zie ald.), Hondsdraf en Kruip-door-den-tuin geheeten; Glechoma hederacea L., ook Hedera terrestris genoemd. Interessante etymologie, zie http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M043382&lemma=onderhave&domein=0&conc=true

retse: benaming voor verschillende soorten van het geslacht Polygonum: perzikkruid, waterpeper, veenwortel of varkensgras

dokke: zuring

ongeren: ongaarne

Godssamaar: foutieve correctie van gesemaar, afleiding van samaar, ontleend aan het oud-frans samare: staatsiekleed, beste kleren
kobbenetsche: spinnenwebbe